Cov ntsiab lus tseem ceeb ntawm kev poob qis hauv cov pej xeem ntawm Easter Island tau hu ua dab neeg

Cov ntsiab lus tseem ceeb ntawm kev poob qis hauv cov pej xeem ntawm Easter Island tau hu ua dab neeg
Cov ntsiab lus tseem ceeb ntawm kev poob qis hauv cov pej xeem ntawm Easter Island tau hu ua dab neeg
Anonim

Cov kws tshawb fawb tau tsim plaub tus qauv, thiab tsis muaj ib tus twg txhawb nqa lub tswv yim tias cov pej xeem ntawm Easter Island tau ntsib kev puas tsuaj ntawm cov pej xeem ua ntej cov neeg European tuaj txog thaum xyoo pua 18th. Txawm hais tias deforestation lossis hloov pauv huab cua sov cuam tshuam Rapanui, nws cov neeg nyob tau tiv taus lawv.

Rapanui yog cov roob hluav taws me me hauv Polynesia nrog thaj tsam ntawm 164 square kilometers. Cov neeg nyob hauv Polynesian cov neeg taug kev nyob nruab nrab ntawm 12th thiab 13th AD, nws muaj npe nrov tsis tsuas yog rau nws cov qauv megalithic zoo, tab sis kuj rau nws ib puag ncig kev hloov pauv uas ua raws tom qab txiv neej tuaj txog. Cov kws tshawb fawb tau sib cav ntev txog dab tsi tshwm sim ntawm cov kob ua ntej cov neeg European tau caij nkoj mus rau hnub Easter Hnub Sunday hauv 1722.

Lub hauv paus rau qhov kev sib cav tswv yim no yog kev tawm tswv yim hais tias kev ntxeem tau ntawm Pacific nas thiab ib puag ncig kev puas tsuaj los ntawm kev rhuav tshem hav zoov thiab tshem thaj av rau kev ua liaj ua teb tau ua rau cov pej xeem thiab kab lis kev cai poob qis. Qhov kev xav no tseem yog ua raws qhov tseeb tias los ntawm lub sijhawm Dutch thiab tom qab ntawd cov neeg Mev tuaj txog, cov pej xeem ntawm Easter Island twb dhau los me me thiab sib piv nrog nws qhov kev tsim vaj tsev tiag tiag.

Cov kws tshawb fawb tab tom tham txog ob lub sijhawm thiab qhov tshwm sim ntawm kev txiav cov xibtes hav zoov uas ib zaug npog cov kob. Tej zaum, muaj kev puas tsuaj loj tiag tiag: kev ploj ntawm cov ntoo ua rau muaj kev yaig loj, ua kom av qhuav, thiab txo qis hauv thaj tsam ntawm lub cev dej tshiab. Raws li qhov tshwm sim, muaj kev poob qis ntawm cov pej xeem.

Kev tshawb fawb tsis ntev los no tseem qhia tias kev hloov pauv huab cua tshwm sim ntev ua ntej cov neeg European tuaj txog ntawm Easter Island. Piv txwv cov dej los ntawm Lake Rano Raraku, piv txwv li, qhia txog kev cuam tshuam ntawm cov dej ntws los ntawm 15th txog rau xyoo pua 18th: Rapanui Lakes zoo li yuav qhuav vim yog muaj huab cua qhuav heev, muaj feem cuam tshuam nrog qhov pib ntawm Hnub Nyoog Me Me. lossis hloov pauv nyob rau sab qab teb ntawm El Niño Tam Sim No. Hauv lub xyoo pua 15th. Qee cov kws tshawb fawb tau txiav txim siab txog hnub kawg ntawm kev sib tsoo hauv 1680, lwm tus-hauv 1430-1550s thiab 1640-1700s.

Image
Image

Daim duab qhia pom qhov chaw ntawm Rapanui nyob rau sab hnub poob ib sab ntawm Polynesia / © Xwm Sib Tham

Txawm li cas los xij, kev ua haujlwm tshiab los ntawm pab pawg kws tshawb fawb keeb kwm keeb kwm thiab kws tshawb fawb keeb kwm los ntawm Binghamton State University ntawm New York, Cambridge, thiab Lub Koom Haum Thoob Ntiaj Teb rau Kev Tshawb Fawb Kev Tshawb Fawb hauv Honolulu, Hawaii, hais tias tsis muaj kev cuam tshuam txog kev nyab xeeb ntawm cov pej xeem uas Easter Island qhov kev xav yog ua raws. Cov txiaj ntsig kev tshawb fawb tau tshaj tawm hauv phau ntawv xov xwm Nature Communications.

"Ntau qhov kev tshawb fawb thiab kev sib cav txog cov kob yog nyob ib puag ncig lub tswv yim ntawm kev tawg ntawm cov pej xeem, uas xav tias cuam tshuam nrog lub sijhawm nrog huab cua thiab kev hloov pauv ib puag ncig," tus kws tshawb fawb sau hais. - Ib qhov kev sib cav yog tias kev hloov pauv ib puag ncig tau cuam tshuam tsis zoo. Tib neeg pom tias muaj cua ntsawj ntshab, thiab lawv hais tias, "Yog lawm, qhov av qeeg ua rau muaj kev hloov pauv no." Yog, muaj kev hloov pauv - hauv cov pejxeem thiab ib puag ncig. Sij hawm dhau los, cov xibtes ntoo tau ploj mus, kev nyab xeeb tau qhuav. Tab sis puas yog cov kev hloov pauv no piav qhia qhov peb pom hauv radiocarbon dating ntawm Rapanui?"

Ib qho ntawm txoj hauv kev feem ntau rau rov txhim kho qhov kev ua haujlwm ntawm tib neeg ntawm lub sijhawm nyob rau lub sijhawm yog radiocarbon dating. Txawm li cas los xij, cov txheej txheem kev txheeb cais tsis haum rau txuas cov ntaub ntawv tau txais los hloov pauv ib puag ncig thiab huab cua. Txhawm rau ua qhov no, koj yuav tsum kwv yees qhov muaj peev xwm ua tau, uas nyuaj rau suav. Yog li ntawd, tus kws sau ntawv ntawm txoj kev tshawb fawb tau txiav txim siab los kwv yees kwv yees Bayesian kev suav, ib daim qauv ntawm kev txheeb cais: nws tsis xav tau qhov muaj peev xwm ua tau thiab muab kev daws teeb meem.

Yog li, cov kws tshawb fawb muaj peev xwm tshawb pom tias Rapanui tau ntsib cov neeg pej xeem coob zuj zus los ntawm lub sijhawm nws pib sib hais haum nyob rau XII-XIII ib puas xyoo txog thaum nws paub nrog cov neeg Europe nyob rau xyoo 1722. Tom qab ntawd, ob tus qauv pej xeem qhia pom toj roob hauv pes hais txog cov pejxeem loj, thaum ob qho ntxiv qhia tias poob qis me ntsis. Lawv txhua tus zoo ib yam nrog kev loj hlob logistic qauv uas tsuas yog cuam tshuam me ntsis los ntawm kev hloov pauv huab cua thiab hav zoov. Txhua yam nws ua raws los ntawm qhov no, txawm tias ua ntej xyoo pua 17th, ntau dua li ob peb txhiab tus neeg tsis tau nyob ntawm Rapanui: lawv cov lej nce ntau dua li poob qis, thiab tom qab ntawd mus txog toj siab.

Tsis muaj pov thawj pom tias cov xib teg ploj tau muab khoom noj rau Rapanui. Kev rhuav tshem hav zoov tsis tau ua rau muaj kev puas tsuaj loj heev, vim tias cov vaj tau tshwm sim hauv lawv qhov chaw, thiab kev ua liaj ua teb tau nce ntxiv. Thaum lub caij ntuj qhuav heev, tib neeg tuaj yeem tso siab rau lub cev dej tshiab tawm ntawm ntug dej hiav txwv. Thiab kev tsim cov mlom monolithic moai nto moo, uas qee tus hu ua ib qho ntawm qhov cuam tshuam ntawm kev tawg ntawm Easter Island, txuas ntxiv tom qab cov neeg Europe tuaj txog.

Tab sis vim li cas cov lus dab neeg ntawm Easter Island qhov kev poob qis thiaj nrov? Cov kws tshawb fawb ntseeg tias qhov no yuav yog peb li kev txhaum. Lub tswv yim uas hloov pauv ib puag ncig ib puag ncig yam tsis muaj kev cuam tshuam thiab cuam tshuam rau ntiaj teb cov pej xeem tau pib nthuav tawm hauv ib nrab ntawm ib nrab ntawm xyoo pua 20th. Sij hawm dhau los, nws pib nthuav tawm ntau yam ntxiv, thiab vim li ntawd, cov kws tshawb fawb tau txiav txim siab saib ib puag ncig kev hloov pauv yog qhov tseem ceeb hauv kev hloov pauv kab lis kev cai thiab hloov pauv. Txawm li cas los xij, qhov kev sib txuas no, raws li tus kws sau ntawv ntawm txoj haujlwm tshiab, yog yuam kev: lawv hais tias nws tsis tuaj yeem hloov cov teeb meem huab cua tam sim no mus rau yav dhau los, saib txhua yam dhau los ntawm ib qho prism.

"Peb zoo li xav tias yav dhau los, tib neeg tsis ntse thiab qee qhov ua yuam kev. Qhov tseeb, qhov rov qab yog qhov tseeb. Txawm hais tias lawv cov thev naus laus zis yooj yim dua li niaj hnub no, peb tseem muaj ntau yam los kawm txog cov xwm txheej uas lawv tau tswj kom muaj sia nyob, "cov kws tshawb fawb xaus lus.

Pom zoo: